دانش زبانی: یادآوری اجزای جمله و معرفی اسم:

دانش زبانی

یادآوری اجزای جمله

نهاد:

به کلمه يا کلمه هايی که معمولا در ابتدای جمله می آيند و انجام کاری يا داشتن حالتی به آن ها نسبت داده می شود «نهاد» می گويند؛ مانند:

نوجوانی، دورۀ شور و شوق و شکوفایی است ß   نوجوانی ß   نهاد

نکته:

برای پیدا کردن نهاد، اگر شعر داشته باشیم ابتدا اجزای جمله را مرتب و سر جای خودش قرار می دهیم، بعد نهاد و سایر قسمت های خواسته شده را مشخص می کنیم؛ مانند:

بر درختی شکوفه ای خندید                               در کتابی بهار معنا شد

«شکوفه بر درخت خندید و بهار در کتابی معنا شد»:

شکوفه ß   نهاد جملۀ اول

بهار ß   نهاد جملۀ دوم

برای پیدا کردن نهاد از این دو سوال + فعل کمک می گیریم:

1) چه کسی؟

2) چه چیزی؟

مانند:

«عاقل ابتدا فکر می کند و بعد زبان می گشاید»:چه کسی فکر می کند؟           عاقل ß   نهاد

«تیر با سرعت به قلب هدف اصابت کرد»: چه چیزی اصابت کرد؟                     تیر ß   نهاد

نکته:

گاهی نهاد از جمله حذف می شود؛ مانند:

«با بهاری که می رسد از راه سبز شو تازه شو بهاری شو»            تو ß   نهاد حذف شده است

متمم:

کلمه ای است که بعد از حرف اضافه در جمله می می آید.حرف اضافه مانند: «از، به، بر، در، با، بی، برای» قبل از متمم به کار می روند و نشانۀ متمم (حرف اضافه) هستند؛ مانند:

دانش آموزان به پارک رفتند.                 (پارک ß   متمم)

پدرم از سفر برگشت.                            (سفر ß   متمم)

مینا کتاب را از بازار خريد.                      (بازار ß   متمم)

علی روزنامه را به دوستش داد. (دوستش ß   متمم)

مفعول:

مفعول،کلمه ای است که قبل از نشانۀ «را» در جمله می آید؛ مانند:

دوستم، کتاب را برداشت.

کودک، غذا را خورد.

مريم، دوستش را ديد.

نکته:

هرگاه نشانۀ «را» در جمله نبود، برای تشخیص مفعول، دو راه وجود دارد:

1) راه اول، جمله را با «چه کسی را، یا چه چیزی را» سوالی می کنیم، اگر جمله معنی داد، آن واژه مفعول است؛ مانند:

علی، سیب خورد.         علی چه چیزی را خورد؟ علی سیب را خورد.       سیب ß   مفعول

پرنده، دانه خورد.          پرنده چه چیزی را خورد؟           پرنده دانه را خورد.        دانه ß   مفعول

2) خودمان نشانۀ «را» را بعد از واژه اضافه می کنیم. اگر جمله معنی داد، آن واژه مفعول کنیم؛ مانند:

مادرم، لباس خريد.      مادرم، لباس «را» خريد.          لباس ß   مفعول

پرستار، آمپول زد.         پرستار، آمپول «را» زد.             آمپول ß   مفعول

اسب، سریع دوید.

راه اول: اسب، چه چیزی را دوید؟         معنی ندارد       (این جمله مفعول ندارد)

راه دوم: اسب، سریع «را» دوید.           معنی ندارد       (این جمله مفعول ندارد)

معرفی اسم

اسم:

به کلماتی که برای نامیدن کسی یا چیزی به کار می روند، «اسم» می گویند.

اسم می تواند در جايگاه نهاد، مفعول و يا متمم قرار گیرد؛ مانند:

زهرا کتاب را برداشت.

زهرا ß   نهاد (اسم)                 کتاب ß   مفعول (اسم)

دوستم به سفر رفت.

دوستم ß   نهاد (اسم)             سفر ß   متمم (اسم)

نتیجه:

اجزای اصلی تشکیل دهندۀ جمله، «اسم» و «فعل» هستند.